Sprawy o stwierdzenie nabycia spadku są częścią postępowania spadkowego. Ich celem jest uzyskanie urzędowego dokumentu wskazującego kto, z jakiego tytułu oraz w jakich częściach dziedziczy po danym spadkodawcy i umożliwienie wykazania spadkobiercy, że posiada uprawnienia do spadku po osobie zmarłej.
Aby ułatwić poruszanie się w zakresie tej części procedury spadkowej warto przybliżyć podstawowe zagadnienia związane z nabyciem spadku.
Spadek to wszystkie prawa i obowiązki majątkowe zmarłego tzw. spadkodawcy, które z chwilą jego śmierci przechodzą na jedną lub kilka osób tzw. spadkobierców. Może się jednak zdarzyć, że majątek zmarłego – w tym niektóre prawa, które należały do zmarłego przed śmiercią – nie będzie pokrywał się z pozostawionym spadkiem. Co więcej, niektóre składniki spadku jak np. koszty postępowania spadkowego – powstaną dopiero po śmierci spadkodawcy.
Jako przykład dziedzicznych praw można wskazać:
– prawo własności nieruchomości (dom, działka, mieszkanie) i ruchomości (pojazdy, sprzęt elektroniczny, inne wartościowe przedmioty),
– środki finansowe zgromadzone na rachunkach bankowych,
– własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu,
– użytkowanie wieczyste,
– roszczenia o naprawie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym,
– autorskie prawa majątkowe, prawo do patentu,
– prawo odkupu, prawo pierwokupu,
– prawa udziałowe w spółkach handlowych.
Z kolei, obowiązki wchodzące w skład spadku (zaliczane do długów spadkowych) można podzielić na dwie grupy. Pierwsza to zobowiązania zaciągnięte przez spadkodawcę i nieuregulowane do chwili śmierci, na przykład obowiązki wynikające z umów, w tym z niewykonania lub nienależytego wykonania umów, bezpodstawnego wzbogacenia, czynu niedozwolonego, obowiązek zwrotu pożyczki. Druga grupa to obowiązki powstałe w chwili śmierci spadkodawcy, czyli otwarcia spadku, na przykład:
– koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku (koszty miejsca pochówku, trumny, uroczystości pogrzebowych, nagrobka, koszty kremacji),
– koszty postępowania spadkowego (koszty zabezpieczenia spadku, ogłoszenia testamentu),
– obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek,
– obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jeśli takie zostały przez spadkodawcę uczynione.
Natomiast, ze spadku wyłączone są prawa i obowiązki zmarłego spadkodawcy ściśle związane z jego osobą oraz prawa, które w chwili jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami po zmarłym. Dla przykładu, nie wchodzą w skład masy spadkowej po zmarłym i nie podlegają dziedziczeniu przez jego spadkobierców: prawa i obowiązki wynikające z zezwoleń lub koncesji (np. na prowadzenie działalności gospodarczej), prawa i obowiązki wynikające z pozwoleń (np. na broń), prawo do żądania alimentów i obowiązek alimentacyjny, prawo dożywocia, użytkowanie i służebność osobista, prawo do renty przyznanej w związku z uszkodzeniem ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia, prawo najmu lokalu mieszkalnego, służebność mieszkania, uprawnienie do otrzymania sumy ubezpieczenia w razie śmierci osoby ubezpieczonej.
Na marginesie, warto wspomnieć o szczególnym uregulowaniu przewidzianym dla małżonka i osób bliskich spadkodawcy. Art 923 kodeksu cywilnego mówi, że małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, mają prawo do korzystania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym, i to niezależnie od postanowień spadkodawcy dotyczących dziedziczenia. Zatem uprawnienie to nie może być przez spadkodawcę wyłączone ani ograniczone. Wpływu na możliwość realizacji tego prawa nie mają też stosunki istniejące między spadkodawcą a wskazanymi osobami. Decydujący jest wyłącznie fakt wspólnego, stałego zamieszkiwania małżonka i osób bliskich spadkodawcy w chwili jego śmierci.
Spadkodawcą jest zmarła osoba fizyczna, której majątek przechodzi z chwilą śmierci na spadkobierców. Spadkobiercą może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna – pod warunkiem, że osoby te żyją i istnieją w chwili śmierci spadkodawcy. Spadkobiercą może być także fundacja lub fundacja rodzinna, ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę – pod warunkiem wpisania do właściwego rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu. Dziecko poczęte, ale jeszcze nienarodzone w chwili otwarcia spadku, może być spadkobiercą, jeśli urodzi się żywe.
W świetle uregulowań naszego prawa spadkobiercy mogą być powołani do dziedziczenia na podstawie ustawy lub testamentu. Dziedziczenie ustawowe jest formą dziedziczenia, która opiera się na więzach rodzinnych. Z uwagi na to, że przepisy prawa dają pierwszeństwo dziedziczeniu testamentowemu przed dziedziczeniem ustawowym, dochodzi ono do skutku, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu albo gdy żadna z powołanych przez niego osób nie chce lub nie może być spadkobiercą.
Wyróżniamy sześć grup spadkobierców ustawowych, którzy dziedziczą spadek w określonej w ustawie kolejności. Spadkobiercy z grupy dalszej dochodzą do dziedziczenia w braku spadkobierców należących do grupy niższej. Do pierwszej grupy należą i w pierwszej kolejności dziedziczą małżonek i dzieci spadkodawcy. Jeśli spadkodawca nie pozostawił dzieci, to w drugiej grupie do spadku powołani są małżonek i rodzice spadkodawcy, a w trzeciej grupie małżonek, rodzice i rodzeństwo spadkodawcy. W grupie czwartej znajdują się dziadkowie spadkodawcy, a w grupie piątej – pasierbowie spadkodawcy. Ostatnia grupa szósta to gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy oraz Skarb Państwa.
Testament z kolei jest dokumentem, za pomocą którego osoba fizyczna może dowolnie dysponować swoim majątkiem na wypadek śmierci, co oznacza, że spadkodawca może postanowić o całości lub części swojego majątku a także może powołać do dziedziczenia dowolnie wybraną osobę, lub kilka osób. Powołanie do dziedziczenia spadkobierców testamentowych jest zawsze wyłącznie zależne od woli spadkodawcy. To on bowiem jest jedyną osobą uprawnioną do dokonywania rozrządzeń testamentowych.
Spadkobierca nabywa spadek z chwilą jego otwarcia, tj. z chwilą śmierci spadkodawcy. Najczęściej dla ustalenia tego momentu decydująca jest treść aktu zgonu sporządzonego przez kierownika urzędu stanu cywilnego, na podstawie karty zgonu wystawionej przez lekarza. Nabycie to ma charakter tymczasowy z tego względu, że spadkobierca może spadek odrzucić. Jeśli spadkobierca w ciągu sześciu miesięcy liczonych od dnia, w którym dowiedział się o swoim tytule powołania do dziedziczenia nie złoży oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku oznaczać to będzie przyjęcie spadku i jego definitywne nabycie. Dniem, od którego zaczyna biec sześciomiesięczny termin do złożenia oświadczenia często jest dzień, w którym spadkobierca dowiedział się o śmierci spadkodawcy, albo w którym ogłoszono testament.
Oprócz wspomnianego odrzucenia spadku, spadkobierca może spadek przyjąć wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza. Podjęta przez spadkobiercę decyzja co do sposobu przyjęcia spadku ma bezpośrednie przełożenie na jego odpowiedzialność za długi spadkowe. Spadkobierca, który spadek odrzucił zostaje wyłączony od dziedziczenia i nie odpowiada za długi spadkowe. W razie przyjęcie spadku wprost, spadkobierca ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe. Dlatego w sytuacji, w której wysokość długów spadkowych przewyższy wartość spadku, spadkobierca może być zobowiązany do ich pokrycia z własnego majątku. Z kolei przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza ograniczoną odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe, a w konsekwencji spadkobierca nie będzie odpowiadał za długi spadkowe o wyższej wartości niż wartość masy spadkowej.
Omówmy zatem sposoby postępowania, dzięki którym spadkobiercy mogą wykazać, że posiadają uprawnienia do spadku po osobie zmarłej.
Postępowanie spadkowe potwierdzające nabycie spadku przez spadkobiercę można przeprowadzić zarówno w sądzie, jak i w kancelarii notarialnej. Uzyskane w efekcie postępowania postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia, mają istotne znaczenie – są jedynymi dowodami, na które może powołać się spadkobierca dla udowodnienia swoich praw wynikających z dziedziczenia oraz umożliwiają spadkobiercy ujawnienie w księgach wieczystych faktu nabycia określonych praw w drodze dziedziczenia.
Sądową procedurę stwierdzenia nabycia spadku rozpoczyna złożenie wniosku o nabycie spadku do właściwego sądu. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku nie może zostać wydane przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli przed upływem tego terminu oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.
Sprawy o stwierdzenie nabycia spadku prowadzi sąd rejonowy, w okręgu którego zmarły spadkodawca miał ostatnie miejsce zwykłego pobytu. Jeżeli miejsca zamieszkania lub pobytu w Polsce nie da się ustalić, właściwy w sprawie będzie sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Jeśli przy pomocy tych reguł nie można ustalić sądu odpowiedniego do rozstrzygnięcia sprawy, właściwym sądem będzie sąd rejonowy dla m. st. Warszawy.
W kwestii kosztów postępowania warto wiedzieć, że wraz z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku należy wnieść opłatę sądową w wysokości 100 zł. Dodatkowo każdy ze spadkobierców, jeżeli stwierdzenie nabycia spadku ma nastąpić w okresie 6 miesięcy od daty śmierci spadkodawcy, obowiązany jest uiścić 100 zł tytułem opłaty sądowej od oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Dodatkowo, opłata za wpis w Rejestrze Spadkowym wynosi 5 zł. W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć osoba mającej w tym interes, czyli potrzebę wszczęcia postępowania. Najczęściej osobami zainteresowanymi w stwierdzeniu nabycia spadku są spadkobiercy ale także nabywcy spadku lub wierzyciele spadkodawcy. We wniosku o stwierdzenie nabycia spadku musimy zawrzeć:
– nazwę i adres sądu, do którego pismo jest skierowane,
– datę i miejsce sporządzenia wniosku,
– dane wnoszącego pismo wraz z numerem PESEL,
– dane spadkobierców wraz z numerami PESEL,
– wskazanie spadkodawcy,
– treść pisma wraz uzasadnieniem,
– wymienienie wszystkich dokumentów składanych do sądu razem z wnioskiem,
– podpis stron.
Dla skutecznego i sprawnego przeprowadzenia postępowania do wniosku trzeba załączyć: akt zgonu spadkodawcy, odpisy aktów stanu cywilnego spadkobierców (akt urodzenia, małżeństwa), testament, jeśli został sporządzony.
Kolejnym krokiem będzie wyznaczenie i przeprowadzenie przez sąd rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy testamentowi i jako spadkobiercy ustawowi zgodnie z kolejnością dziedziczenia. Przy czym sąd ustali z urzędu, kto jest spadkobiercą testamentowym i ustawowym oraz czy spadkodawca pozostawił testament. Jeśli testament został sporządzony i następnie złożony w sądzie, sąd dokona otwarcia i ogłoszenia testamentu, a następnie zawiadomi osoby wymienione w testamencie. W celu ustalenia kręgu spadkobierców, sąd spadku może przeprowadzić tzw. dowód z zapewnienia spadkowego, czyli oświadczenia złożonego przez spadkobiercę na temat jego wiedzy o istnieniu innych spadkobierców i testamentach spadkodawcy. Dodatkowo, jeśli od śmierci spadkodawcy do dnia rozprawy nie upłynęło 6 miesięcy, sąd odbierze od spadkobierców oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Jeśli zapewnienie spadkowe nie zostało złożone albo jeśli sąd uzna, że złożone zapewnienie i pozostałe zgromadzone dowody nie są wystarczające do ustalenia spadkobierców, to wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie. Sąd zamieszcza ogłoszenie o prowadzonym postępowaniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz podaje je do publicznej wiadomości w ostatnim miejscu pobytu spadkodawcy np. na stronie internetowej sądu, czasopiśmie lub gazecie o zasięgu krajowym. Jeżeli po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia nikt z uprawnionych do spadkobrania się nie zgłosi, sąd może prowadzić postępowanie dalej i wydać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, określa sposób przyjęcia spadku, tytuł powołania do spadku oraz wysokość udziałów w spadku. Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wpisuje do Rejestru Spadkowego.
Stwierdzenie nabycia spadku może nastąpić także na podstawie sporządzanego przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia, który podobnie jak postanowienie sądu może stanowić dowód praw wynikających z dziedziczenia. Tak jak w przypadku sądowego stwierdzenia nabycia spadku, także sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.
Wybierając postępowanie przed notariuszem o wydanie aktu poświadczenia dziedziczenia należy mieć na uwadze, że do sporządzenia aktu konieczna jest obecność wszystkich spadkobierców testamentowych i ustawowych. Niezbędne będą także odpis aktu zgonu spadkodawcy oraz odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z ustawy. Dodatkowym warunkiem sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza jest brak jakichkolwiek wątpliwości co do osoby spadkobiercy, tytułu powołania do spadku oraz wysokości udziałów w spadku.
Notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia na wniosek osób, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, po uprzednim opracowaniu i spisaniu tzw. protokołu dziedziczenia. Protokół dziedziczenia jest swego rodzaju odpowiednikiem tzw. zapewnienia spadkowego odbieranego od spadkobierców przez sąd w postępowaniu o stwierdzeniu nabycia spadku. Po spisaniu protokołu dziedziczenia oraz otwarciu i ogłoszeniu testamentu, jeśli testament został złożony, notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. W akcie poświadczenia dziedziczenia notariusz wymienia wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, tytuł powołania do spadku oraz wysokość udziałów w spadku.
Ostatnim krokiem po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia jest wpisanie aktu przez notariusza do rejestru w Rejestrze Spadkowym. Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku i stanowi alternatywny sposób stwierdzania praw do dziedziczenia.
Zadbam o Twoje interesy w zakresie stwierdzenia nabycia spadku, zapewniając Ci profesjonalne wsparcie i fachową obsługę prawną. Pomogę w przeprowadzeniu postępowania spadkowego, niezależnie od tego, czy dziedziczysz na podstawie ustawy, czy testamentu. Wspólnie przygotujemy wniosek do sądu oraz zgromadzimy niezbędne dokumenty, aby sprawnie przeprowadzić cały proces.
Posiadam doświadczenie w sprawach prawa spadkowego, zarówno na etapie doradztwa, jak i reprezentacji przed sądem. Pomogę Ci również w kwestiach związanych z podziałem spadku, zachowkiem oraz długami spadkowymi.
Skontaktuj się ze mną telefonicznie, przez e-mail lub umów się na spotkanie w mojej kancelarii, aby omówić szczegóły.
📍 Adres: al. 1-go Maja 87 lok. 109, 90-755 Łódź
📞 Telefon: +48 608 778 180
📩 Email: kancelaria@advocati-lodz.pl / paulina.kujawowicz@advocati-lodz.pl
